I. BỘ BÀI
Bộ bài chắn gồm 25 quân bài dưới đây, mỗi quân bài với 4 lá giống nhau, như vậy tổng cộng là 100 lá bài.
II. CHIA BÀI, BỐC NỌC, BỐC CÁI
2 tới 4 người chơi ngồi vòng tròn trên chiếu, mỗi người được chia 19 lá bài. Những lá còn lại đặt giữa chiếu gọi là Nọc.
cách chia: hai người cùng chia (2 người thua ván trước ví như chơi 3 người, hoặc hai người ko chéo cánh với người ù ván trước giả dụ chơi 4 người). Mỗi người lấy khoảng 1 nửa bộ bài, chia rải đều, úp mặt thành 5 phần (2 người chia làm cho 10 phần), sẽ thừa từ 0 tới 5 quân. Lúc chia xong, lấy 5 phần này bỏ vào 5 phần kia thành 5 phần chung. 5 Lá thừa được đưa cho người thắng ván trước để chọn nọc
Chọn nọc, bốc cái: Người thắng ván trước bỏ 5 lá thừa vào một phần bài bất kỳ để khiến cho nọc. Rồi rút bỗng dưng 1 quân trong nọc, lật ngửa vào 1 phần bài bất kỳ trong 4 phần còn lại - phần này gọi là bài cái, quân lật ngửa gọi là Cái
Việc bốc cái là để xác định ai được phần bài nào và người nào là người đánh trước tiên trong ván:
từ quân cái, xác định được một số (chi là 1, nhị là hai, tam là 3,..). Đếm trong khoảng người bốc cái là một, tuần tự theo chiều tay phải, người tiếp theo là 2, tiếp nữa là 3,.. Tới số của quân cái là người được phần bài cái và được đánh đầu.
chả hạn, ví như chơi 4 người (A,B,C,D) (B và D chéo cánh), B bốc cái được quân thất vạn. Đếm B là một, C là 2,..lần lượt sẽ là: BCDABCD, tức tới 7 (thất) sẽ là D. Vậy D được phần bài cái. Những phần bài còn lại sẽ tuần tự được đưa cho từng người: Phần ngay bên phải phần bài cái được đưa cho A - là người ngay bên phải người được bài cái (D), phần tiếp nữa đưa cho B & phần bên trái bài cái đưa cho C (C bên trái D).
Để dễ nhớ: nhị (lục) tiến, tứ (bát) tụt, tam (thất) đối. Tức là, như trong trường hợp trên B bốc được thất "đối" => người "đối" có B (là D) được cái. Như vậy, ví như B bốc được nhị văn chả hạn, thì nhị "tiến" => người "tiến" có B (là C) được cái.
III. CHẮN, CẠ, BA ĐẦU, QUÈ:
Chắn: Là hai quân bài y hệt nhau. Ví dụ: 2 quân chi chi, hoặc hai quân nhị văn
Cạ: Là 2 quân bài giống nhau về số, khác chất. Ví dụ: 2 quân [nhị vạn, nhị văn]
Ba đầu: Là 3 quân cùng số, khác chất. Vd: Ba đầu cửu là [cửu vạn, cửu văn, cửu sách]
Què: khi lên bài (sau lúc được chia), thường sẽ phải xếp lại bài cho dễ nhìn: Chọn hết những chắn xếp trước, rồi xếp cạ, ba đầu. Những quân lẻ ra gọi là quân Què, xếp ngoài cộng (Những quân này thường được ăn vào/ đánh đi để thêm chắn/ cạ => để tròn bài => ù).
IV. ĐÁNH BÀI
Theo vòng tay phải, mỗi người khi tới lượt có thể thực hiện: Đánh, Bốc Nọc, Ẳn, Dưới, Chíu, Trả Cửa, Ù
Đánh: Lấy 1 quân trong bài của mình đánh ngửa xuống chiếu bên tay phải.
Chỗ ở giữa 2 người chơi cạnh nhau gọi là Cửa. Cửa bên phải của một người gọi là cửa chì của người đó, cửa bên trái gọi là cửa trên, bên phải là cửa dưới. (Vậy cửa trên của một người cũng là cửa chì của người bên trái)
Bốc Nọc: Bốc một lá trong Nọc đặt ngửa vào cửa chì
Ẳn: ví như quân bài dưới chiếu hợp sở hữu 1 quân nào đấy trên tay thành Chắn hoặc Cạ thì mang thể Ẳn: Nhặt quân dưới chiếu đặt ngửa vào lòng, rồi rút quân trên tay đặt ngửa lên trên quân vừa ăn được.
khi 1 người vừa Bốc, thì người đấy được quyền ăn quân vừa bốc ấy. Ví như không ăn thì hô "Dưới", khi ấy, người bên phải được quyền Ẳn. (Nếu người ấy cũng ko ăn thì họ sở hữu thể Bốc để Ẳn quân chính họ vừa bốc (hoặc lại sở hữu thể Dưới).
Chíu: Là cách thức ăn đặc biệt: Mình sở hữu 3 quân bài y hệt nhau, dưới chiếu lại mang 1 quân nữa cũng giống như vậy thì có thể ăn quân dưới chiếu dù quân đấy được bất kỳ người nào Bốc, hoặc Đánh.
(Chú ý là, Ẳn thì chỉ được ăn quân mình vừa Bốc hoặc quân người cửa trên vừa Dưới, và phải tới lượt mình thì mới được ăn. Nhưng Chíu thì có thể chíu quân do bất kỳ ai bốc hoặc đánh, và chưa cần đến lượt vẫn được chíu)
Trả Cửa: khi 1 quân được bốc hoặc đánh vào Cửa của người nào ấy, dù chưa đến lượt mình, mình vẫn với thể Chíu trước lúc người khác ăn (Chíu dành đầu tiên hơn Ẳn). Sau đấy mình phải Trả Cửa: Đánh 1 quân thế vào chỗ quân mình vừa Chíu để ván chơi được tiếp tục thông thường.
Ù: tiêu chí của trò chơi là Ù - ấy là khi 19 quân của mình (gồm cả các quân Ẳn được) hợp có 1 quân vừa bốc từ nọc (bất kỳ người nào bốc) thành 10 bộ (Chắn hoặc Cạ), trong đó có ít ra 6 Chắn (Chíu được tính là 2 chắn)
Chú ý mục chíu ù, bạch thủ chi bên dưới.
IV. LUẬT ĐÁNH BÀI
khi chơi, ko được vi phạm các luật sau (nếu vi phạm sẽ bị phạt như trong mục tính điểm):
0. Trái vỉ: lúc ăn cạ, phải lấy quân ăn được dưới chiếu bỏ vào lòng, rồi lấy quân ăn trên tay đặt lên trên quân ăn được. Ví như lại làm cho ngược lại: Đặt quân ăn được lên trên quân ăn thì là trái vỉ
(A. Ràng buộc mang bài trên tay)
một. Ẳn treo tranh: Ẳn được thành chắn nhưng lại ăn cạ
Vd: Trên tay với cửu vạn, cửu văn, ăn cửu vạn nhưng lại hạ cửu văn xuống chiếu thành cạ [cửu văn, cửu vạn] (đáng nhẽ phải hạ chắn cửu vạn)
hai. Chíu được nhưng lại ăn thường
Vd: có 3 quân cửu vạn, bốc được cửu vạn, đáng nhẽ phải chíu thì lại chỉ hạ một quân cửu vạn xuống để ăn thường
3. Ẳn chọn cạ: Lấy 1 quân trong cạ sẵn có để ăn cạ
Vd: sở hữu cạ [cửu vạn, cửu văn], lấy cửu vạn ăn cửu sách
Chú ý: Trường hợp sở hữu một cửu vạn và 2, hoặc 4 cửu văn không gọi là "có cạ" cửa vạn, văn (Vì cửu văn nằm trong chắn rồi, cửu vạn là quân lẻ). Lúc đó vẫn được lấy cửu vạn ăn cửu sách
4. Ẳn cạ chuyển chờ: Lấy 1 quân chờ ù để ăn cạ
Vd: Đã sở hữu >= 5 chắn, chỉ què cửu vạn, ko có ba đầu. Lấy cửu vạn ăn cửu văn
Chú ý: ví như đang chờ ù ba đầu cửu, lại lấy cửu vạn ăn cửu văn thìa là phạm lỗi treo tranh (hoặc nếu cửu văn là quân bốc trong khoảng nọc ra thìa là phạm lỗi bỏ ù)
5. Với chắn cấu cạ: Lấy 1 quân trong chắn sẵn với để ăn cạ
Vd: mang chắn cửu vạn, ko sở hữu cửu văn, lấy cửu vạn ăn cửu văn
(B. Buộc ràng mang những quân đã bỏ không ăn)
6. Bỏ chắn ăn chắn: Trước đã bỏ trống ăn chắn này, giờ lại đòi ăn
7. Bỏ chắn ăn cạ: Lấy 1 quân - mà trước ấy đã bỏ ăn chắn - để ăn cạ
8. Bỏ cạ ăn cạ: Lấy 1 quân - mà trước ấy đã bỏ ăn cạ - để ăn cạ.
9. Bỏ chắn đánh chắn: bỏ hoang ăn một con sau lại đánh đúng con ấy
Vd: Trước đã bỏ không ăn cửu vạn, nếu sau ấy lại:
Lấy cửu vạn ăn cửu vạn => lỗi 6
Lấy cửu vạn ăn cửu văn => lỗi 7
Lấy cửu văn ăn cửu sách => lỗi 8
Đánh cửu vạn đi => lỗi 9
(Chú ý: Được lấy cửu văn/ sách để ăn chắn - tức được bỏ cạ ăn chắn)
(C. Ràng buộc sở hữu các quân đã đánh)
10. Đánh cạ ăn cạ: Đã đánh cả một cạ (2 quân) đi thì không được ăn bất kỳ cạ nào nữa
Vd: nếu như đã đánh cạ [cửu vạn, văn], sau lại ăn cạ [tam văn, tam sách]
11. Xé cạ ăn cạ: Đã đánh một quân, sau không được sử dụng quân hàng đấy để ăn cạ
Vd: Đã đánh cửu vạn, sau lại lấy cửu văn ăn cửu sách
12. Đánh 1 quân rồi sau lại ăn đúng quân ấy
13. Đánh đôi chắn đi
Vd: Đánh cửu vạn, sau lại đánh tiếp 1 quân cửu vạn nữa
(D. Ràng buộc với những quân đã ăn)
14. Ẳn một con rồi sau lại đánh đúng con ấy
15. Ẳn cạ rồi lại ăn chắn cộng hàng
Vd: Đã lấy cửu văn ăn cửu vạn, sau lại ăn chắn cửu (bất kỳ cửu gì)
16. Đánh cạ lúc đẵ ăn cạ
Vd: Đã đánh cả tam văn, tam sách đi (đánh cạ), sau đó lại lấy cửu vạn ăn cửu sách (ăn cạ)
17. Ẳn cạ đánh con cộng hàng
Vd: Đã lấy cửu vạn, ăn cửu văn, sau lại đánh cửu sách đi
V. CƯỚC XƯỚNG
Cước:
lúc Ù, nếu bài ù với những điểm đặc biệt thì sẽ được ăn thêm tiền. Điểm đặc trưng đấy gọi là Cước, chả hạn bài toàn quân đen thì gọi là cước Bạch Định.
Chắn (bí tứ) với những cước sau:
một. Xuông: Bài ù ko có gì đặc thù (không sở hữu cước nào) thì gọi là ù xuông. Tùy theo quy định của làng (tập thể những người chơi gọi là làng), sở hữu thể cho phép ù xuông hay ko.
hai. Thông: nếu ván trước ù và xướng đúng, hoặc ván trước treo tranh, ván sau cũng ù thì ván sau được hô cước thông (nếu hòa, xướng sai, bỏ ù, ù báo hoặc ù láo thì ván sau không được hô thông)
3. Chì: nếu ù quân ở cửa chì (do mình bốc, hoặc do người khác chíu rồi trả cửa, rồi mình chíu ù)
4. Phá thiên: Lên bài không mang chắn nào, thế mà sau ấy vẫn ù được thì gọi là ù Phá thiên.
5. Thiên Ù: Người có cái (được chia 20 quân) tròn bài, ù luôn thì gọi là thiên ù
6. Địa Ù: Ù lúc chưa qua cửa chì.
Giải thích: + với thể ù quân bốc nọc đầu tiên, cũng với thể ù khi nọc chưa được bốc phát nào (địa chíu ù)
+ nếu đã qua lượt mình (qua cửa chì) mới ù thì chẳng hề địa ù. Tuy nhiên sở hữu thể lên bài mình chưa chờ ù, nhưng lúc chưa tới lượt mình, mình lại chíu được một phát rồi chờ ù. Sau ấy mình ù khi vẫn chưa qua cửa chì thì vẫn là địa ù
7. Chíu: ví như trong ván mình đã chíu hai phát thì khi ù được hô "2 chíu"
8. Chíu Ù: Chíu mà tròn bài, ù luôn thì là chíu ù. Bình thường chỉ được phép ù quân bốc trong khoảng nọc lên. Riêng chíu ù thì với thể ù quân người khác đánh/ hoặc trả cửa
Chú ý: ví như chíu ù luôn thìa là chíu ù, không được tính con chíu ấy vào để hô "có chíu"
9. Ẳn bòn; 2 ăn bòn: Đã với sẵn chắn (cửu vạn chẳng hạn), tách một quân ra để ăn chắn, sau lại lấy quân còn lại ăn chắn tiếp (=> ăn được hai chắn cửu vạn). Bí quyết ăn đó gọi là ăn bòn.
ví như trong ván mình ăn bòn 2 phát thì hô "2 bòn"
10. Ù bòn: khi bốc được một quân mà mình mang thể ăn bòn, nhưng lại tròn bài, ù luôn thì là ù bòn (và ko được đếm vào số bòn mình ăn)
11. Thiên khai: Trên tay sở hữu 4 quân giống nhau gọi là có thiên khai (Có thể có 0,1,2,3,4, thậm chí 5 thiên khai khi ù.:D sở hữu chưng nào được cước "Thông thiên ù thập thành 5 thiên khai 4 lèo" chưa nhỉ)
12. Thập thành: Bài ù với 10 chắn
13. Bạch định: Bài ù toàn quân đen
(Trong bí tứ mang 20 quân đỏ: bát vạn, bát sách, cửu vạn, cửu sách, chi chi. 80 Quân còn lại là đen)
14. Tám đỏ: Bài ù mang đúng 8 quân đỏ
15. Lèo: với cả cửu vạn, bát sách, chi chi thì gọi là với lèo. (Có thể mang tối đa 4 lèo)
16. Tôm: sở hữu cả tam vạn, tam sách, thất văn thì là có tôm.
17. Bạch thủ: ví như thiên ù bạch thủ thìa là sở hữu 6 chắn, 4 cạ
Còn nếu không phải thiên ù thì phải mang 5 chắn, 4 cạ, ko mang ba đầu (què 1 quân), và thêm cả quân ù vào là vừa tròn 6 chắn
18. Bạch thủ chi: Điều kiện như trường hợp Bạch thủ, có quân ù là chi chi
Chú ý: + nếu là bạch thủ chi mà hô "bạch thủ" thì vẫn là hô sai
+ Ù chi chỉ được phép ù bạch thủ chi (nếu đang có > 5 chắn, lẻ quân chi mà làng bốc lên chi thì cũng ko được ù)
19. Kính tứ chi: Bài ù có đúng 4 quân chi là đỏ
20. Hoa rơi cửa phật: Bài của mình dưới chiếu sở hữu >=1 quân ngũ vạn (hình ngôi chùa), chì bạch thủ nhị vạn (hình hoa đào)
Giải thích: "Bài của mình dưới chiếu với >=1 quân ngũ vạn" tức thị mình đã ăn chắn ngũ vạn, hoặc chíu ngũ vạn
21. Tiểu đồng hái hoa: Bài của dưới chiếu sở hữu bát văn (đồng tử), chì bạch thủ nhị vạn (hình hoa).
22. Cá lội sân đình: Giống hoa rơi cửa phật, thay nhị vạn bằng bát vạn. Nghĩa là, bài của mình dưới chiếu sở hữu >=1 quân ngũ vạn (đình), chì bạch thủ bát vạn (hình con cá)
23. Cá dancing đầu thuyền: Bài của mình dưới chiếu với ngũ sách (thuyền), chì bạch thủ bát vạn (hình con cá).
24. Ngư ông bắt cá: Trên tay mang chi chi (2 chi) và hai ngũ thuyền, chì bạch thủ bát vạn (hình con cá)
Chú ý:
+ giả dụ xướng cước hoa/ hoặc nhà/ cá lại xướng cả chì và/ hoặc bạch thủ thìa là xướng sai. Bên cạnh đó, ví như xướng chì và/ hoặc bạch thủ mà ko xướng hoa/nhà/cá thì vẫn coi là xướng đúng (nhưng kèm theo ko được tính tiền cước hoa/nhà/cá)
+ mang nơi chơi thêm luật: khi chia bài ko sở hữu chắn nào thì có thể hạ xuống tính là ù xuông hoặc tiếp tục chơi, nhưng nếu như ù được (ăn được 6 chắn và ù) thì được tính bằng tám đỏ lèo hoặc thập thành ==
Giải thích: Giống hoa rơi cửa phật, nhưng thay "chì bạch thủ nhị hoa đào" bằng "chì bạch thủ bát cá".
25. Nhà lầu xe khá hoa rơi cửa phật: mang sẵn chắn ngũ vạn (nhà lầu), chắn tứ vạn (hình cái xe), chì bạch thủ nhị vạn (hoa đào)
Giải thích: "Có sẵn" nghĩa là chẳng phải do ăn được mà mang (chia bài đã sở hữu sẵn trên tay chắn ngũ vạn, chắn tứ vạn)
Xướng:
khi ù, mình phải đọc tên những Cước mình với. Việc đọc này gọi là Xướng. Giả dụ xướng thừa (sai) Cước mình không sở hữu thì sẽ bị đền tiền, xướng thiếu thì chỉ được ăn phần tiền tương ứng sở hữu những cước mình xướng.
các cước xướng cũng cần theo 1 trật tự logic:
+ Thông, chì hô trước,
+ Ù "kiểu gì": Thiên ù, địa ù, chíu ù, ù bòn hô tiếp theo. Chỉ hô một từ "ù", chả hạn nếu vừa địa ù, vùa chíu ù thì hô "địa chíu ù",
+ Ù "có gì": sở hữu tôm, sở hữu lèo, có chíu, với thiên khai, với ăn bòn hô sau rốt
không những thế, thường làng không bắt lỗi hô không đúng thứ tự (khác sở hữu trong trò tổ tôm, các cụ bắt hô phải đúng thứ tự, với vần, mang điệu! (Có) Kinh!)
VI. TÍNH ĐIỂM
Điểm, Dịch
Mỗi cước được quy định tương ứng mang số Điểm và số Dịch
lúc ù (xướng đúng), dựa vào các cước xướng sẽ tính ra số điểm tổng, nhân tổng này có số tiền cho mỗi điểm sẽ ra số tiền mỗi người thua phải mất cho người ù
Điểm tổng được tính như sau:
+ giả dụ chỉ xướng một cước thì điểm tổng = Điểm của cước đó
+ nếu xướng phổ thông cước thì điểm tổng = Điểm của cước với điểm lớn nhất + tổng số Dịch của các cước còn lại
Cước
Điểm
Dịch
Xuông
hai
0
Thông
3
một
Chì
3
1
Phá thiên
12
9
Thiên ù
3
1
Địa ù
3
một
Chíu
3
1
Chíu ù
4
một
Bòn
3
một
Ù bòn
4
một
Thiên khai
3
một
Thập thành
12
9
Tám đỏ
8
5
Lèo
5
2
Tôm
4
một
Bạch định
7
4
Bạch thủ
4
một
Bạch thủ chi
6
3
Kính tứ chi
12
9
Hoa rơi cửa phật
20
17
tiểu đồng hái hoa
20
17
Cá lội sân đình
20
17
Cá nhảy đầu thuyền
20
17
Ngư ông bắt cá
30
0
Nhà lầu xe tương đối hoa rơi cửa phật
30
0
VII. ẲN TIỀN, BÁO
Nghỉ ăn tiền
khi ù, người ù phải hạ bài cho làng rà soát.
nếu như làng phát hiện ra người ù đã phạm lỗi 1 trong các lỗi sau thì người ù không được ăn tiền:
"Ẳn treo tranh", "trái vỉ", "chíu được nhưng lại ăn thường", "bỏ ù" (trước đó mang thể ù 1 quân nào đấy nhưng lại không ù, sau mới ù quân khác).
Ù láo, ù báo
Chưa ù mà đã hô ù thìa là ù láo
Ù, nhưng trước đấy đã phạm lỗi mà không phải là lỗi nghỉ ăn tiền ở trên thì là ù báo
Ù láo hoặc ù báo bị phạt = 8 đỏ 2 lèo. Ù bạch thủ mà ko hô bị đền làng
Báo
giả dụ người chơi phạm 1 trong các lỗi loại B,C,D ở trên thì làng phát hiện ra ngay. Người đó gọi là bị báo. Khi bị báo, người này ko được đánh hay ù nữa (chỉ bốc/ rồi dưới), và chờ đến lúc ván chấm dứt sẽ phải thay làng trả tiền cho người ù
Hy hữu:
+ người ù lại xướng sai thì (những) người báo ko phải trả tiền, nhưng tiền người ù xướng sai chỉ được chia cho các người ko báo
+ có rộng rãi người báo trong một ván: Mỗi người đều mất tiền như là khi chỉ với mình nó báo. Người ù ăn cả
Xướng sai, xướng thiếu
Xướng sai (hoặc thừa) sẽ phải đền tiền cho làng: Đền cho mỗi người bằng số tiền tương ứng có cước mình xướng sai.
Xướng thiếu sẽ chỉ được ăn tiền những cước mà mình đã xướng.
thứ tự xướng
+ Thông, chì hô trước.
+ Ù “kiểu gì”: Thiên ù, địa ù, chíu ù, ù bòn hô tiếp theo. Chỉ hô 1 từ “ù”, chẳng hạn nếu như vừa địa ù, vùa chíu ù thì hô “địa chíu ù”.
+ Ù “có gì”: với tôm, sở hữu lèo, sở hữu chíu, sở hữu thiên khai, có ăn bòn hô sau hết.
VIII. GÀ
ví như chơi gà thì điểm tổng được cùng thêm sở hữu số gà * số điểm cho mỗi gà (thường là 5 điểm)
những (tổ hợp) cước sau được tính gà:
+ Ù bòn bạch thủ hoặc ù bòn bạch thủ chi.
+ Thập thành, (hoặc) kính tứ chi (tính = 8 đỏ 2 lèo).
+ Bạch định (nếu chơi gà rộng) hoặc bạch định tôm (nếu chơi gà hẹp).
+ Tám đỏ (gà rộng) hoặc tám đỏ lèo (hẹp).
+ Bạch thủ chi (có nơi ko chơi cước này mang gà).
+ Chì bạch thủ.
+ Chì bạch thủ chi tính gà như chì bạch thủ và bạch thủ chi.
+ tiểu đồng hái hoa
+ Phá thiên
=> nếu như hô "ù bòn chì bạch thủ bạch thủ chi" thì bị trừ: 1 (ù bòn bạch thủ) + 1 (ù bòn bạch thủ chi) + 1(chì bạch thủ) + một (chì bạch thủ chi) + một (bạch thủ chi) = 5 gà!
Hi vọng mang các hướng dẫn trên với thể giúp Các bạn hiểu rõ hơn trong luật chắn.
Xem thêm: Hướng dẫn cá cược esports đơn giản, dễ hiểu nhất
Xem thêm: Tài Xỉu là gì? Hướng dẫn đánh tài xỉu bóng đá từ A đến Z